USKRS, VASKRS, VOSKRESE, VASKRESE... Bez nedoumice - evo kako se PRAVILNO KAŽE

Pored praznične atmosfere, farbanja jaja i proslavljanja najvećeg hrišćanskog praznika, svake godine oko Uskrsa se iznova javlja ista dilema.

Naime, mnogi su u nedoumici da li treba da kažu Uskrs ili Vaskrs.

Vaskrs ili Uskrs ili Voskresenije

Za početak, lingvistički, ispravno je reći i Vaskrs, i Uskrs, kao i Voskresenije. 

"Vaskrs" je srpskoslovenski oblik koji pripada srpskom crkvenom i književnom jeziku, koji se do sredine XVIII veka upotrebljavao u svim krajevima pod upravom Srpske pravoslavne crkve.

"Voskresenije" je ruskoslovenski oblik i reč je o  staroslovenskom jeziku ruske redakcije koji je danas jezik srpske crkve. 

Naime, srpskoslovenski jezik kao zvanični crkveni jezik Srbi su sredinom XVIII veka zamenili ruskim crkvenim jezikom.

U tom crkvenom jeziku reči o kojima govorimo izgovaraju se na ruski način – sa "o" u prvom slogu, pa se tako kaže - Voskresenije, voskresnuti, voskrese.

Kako Srbi nisu zaboravili ni svoj stari naziv za ovaj praznik u opticaju je ostalo i "Vaskrs" i "Voskrsenije".

Pravilno je reći i "Uskrs". Reč "Uskrs" pripada srpskom narodnom jeziku. Reč je o autentičnom izrazu koji je u neka davna vremena nastao prilagođavanjem onoga što je izgovoreno u crkvama.

"Ova reč je, kao i mnoge druge u našem jeziku, prilikom poslednje velike reforme jezika dobila svoj uprpšćeni oblik u narodnom, to jest govornom jeziku. Međutim, zbog značaja ovog Praznika nad praznicima, zbog konstantne upotrebe bogoslužbenih knjiga na crkvenoslovenskom jeziku, u crkvenoj upotrebi se održao i zvanično se koristi oblik sa prefiksom VA-skrs, kao i u izvedenicama VA-skrsenje, VA-skrsao... U crkvenom kalendaru piše VA-skrsenje Gospoda Isusa Hrista - VASKRS", istakao je za Istorijski zabavnik Ivan Neđić, profesor pripravnik Bogoslovije Svetog Arsenija u Sremskim Karlovcima.

Ilustracija; Foto: Raseduly/Shutterstock

Zatim je dodao:

"Ovaj oblik je bliži originalnom staroslovenskom izrazu, i potpuno saglasan crkvenoslovenskom VO-skresenije. Koliko se ovaj način izražavanja sačuvao u crkvenoj svesti svedoče i nazivi drugih praznika koji počinju istim prefiksom kao što su VA-znesenje, VA-vedenje i drugi. Teško je da ćete čuti da neko kaže praznik Uznesenja ili Uvedenja, a većina će reći Uskrs".

Sveštenstvo kaže Vaskrs

Nema, dakle, govora o tome da su neki nazivi ovog praznika "hrvatski", a drugi "srpski", Postoji samo "Uskrs" (srpski narodni izraz), "Vaskrs" (srpskoslovenski književni i crkveni oblik) i "Voskresenije" (ruskoslovenski oblik i današnji srpsko-crkveni izraz).

"Negativna konotacija na reč "Uskrs” razvila se u određenim nacionalistički opredeljenim krugovima u periodu poslednjih nemira na prostorima Balkana, te je ta reč povezana sa rimokatoličkim nazivom za ovaj praznik koji oni i nazivaju Uskrsnuće Gospodinovo. Međutim, ovo je jedna činjenica koja ne sme uopšte da se dovodi u vezu sa hrišćanskim etosom i načinom življenja i shvatanja života, te tako nijedna interpretacija reči ne može da umanji značaj ovog, za nas hrišćane, spasonosnog Praznika", istako je profesor Ivan Neđić.

Šta kažu lingvisti?

Ako i postoji neka razlika ona je, navode neki lingvisti, stilske prirode – prefiks "vas-" se smatra svečanijim, a prefiks "us-”" pripada stilski neutralnom standardu.

Što se pozdrava za najveći hrišćanski praznik tiče, nije se uobičajilo "Hristos uskrsnu", ali druge dve varijante jesu – "Hristor vaskrse" i "Hristos voskrese". I obe su potpuno ispravne!