Danas je Istočni petak: Obavezno se umijte u prirodi
Petak nakon Vaskrsa naziva se trapavi petak, shodno tome što se cela nedelja naziva trapavom zbog toga što se tokom nje ne posti. Ovaj petak naziva se u našem narodu još i beli, blagi ili svetli petak, a na širem području Srbije i u Bosni rašireniji je naziv istočni petak.
Naziv mu je nastao od reči istočnik, što znači: izvor. Naime, tokom ovog dana običaj nalaže da se rano zorom odlazi na izvore i kladence, gde se obredno, radi zdravlja, umiva lice. Običaj je da se zorom izlazi na najbliži izvor ili vodicu, gde se umiva, pije voda, bere cveće, veseli i vraća se kući tek uveče.
Ova okupljanja su prerastala u svetkovinu koja se, uz obed, tu provodila celog dana. Među opisima svetkovanja istočnog petka naročito je upečatljiv opis Brkailije Kasabalije, objavljen u listu „Karaić“ 1903. godine, gde se kaže da je početkom ovog veka pravoslavna čeljad iz Sarajeva ovoga dana odlazila na istok, na Benbašu, i umivala se na izvoru Pjenkovac, verujući da je to dobro radi zdravlja, jer je toga dana i Bogorodica izmivala Hristu rane. Nakon umivanja se odlazilo na Borak, osojnu stranu podno Trebevića; gde se ručavalo i ostajalo u druženju i vedrom raspoloženju celi dan.
Na ovaj dan se u selima oko Niša i Pirota boje jaja kao i za Vaskrs, samo što su namenjena upokojenima, jer se tada spremaju za Pobusani ponedeljak.
Današnji praznik, kao slavu, proslavljale su ponegde mehandžije. U Popovom polju žene na taj dan ne rade teže poslove. Ponegde se ovaj pranik proslavlja i kao seoska slava, kada je običaj da se kolje jagnje.
Istočni petak je posvećen proslavljanju Presvete Bogorodice koja se na taj dan u bogosluženju naziva Živonosni istočnik. Uspostavljanje ovog praznika desilo se u hramu pored jednog izvora nedaleko od Carigrada, koji se zvao “Živonosni istočnik”. Taj hram je podigao car Lav Veliki (V vek) koji je baš na tom izvoru izlečio jednog slepog čoveka. Od tada ovaj izvor postao je vekovno mesto izlečenja svake bolesti.
Na ikoni praznika se slika Majka Božija sa Bogomladencem, iznad izvora, kojem prilaze slepi, bogalji, carevi i sveštenici. Kod Grka, od 16. veka i kod Rusa, izvori (istočnik) pri manastirima ili blizu njih, posvećivani su ovom prazniku.
Sveti Serafim Sarovski se često molio pred ovom Bogorodičnom ikonom. Svake godine Ruski Patrijarh na Istočni petak služi u Sergijevom Posadu kraj Moskve, posle Liturgije i molebana Bogorodici, obavi malo osvećenje vode.
Ovo nije jedini petak u toku godine koji se posebno obeležava. Poznato je zašto Srbi poste svaki petak kao i zbog čega je baš ovo specifičan dan u nedelji. Pored trapavog odn. istočnog petka tu su još i: Biblji petak, Vodeni petak, Ludi petak, Svetli petak, Rusni petak ili Raspeti ili Rasporiti petak, Biljni petak…
Izvor: opanak.rs
