Sokaci crnih marama: Misteriozna bolest kosi stanovnike sela na Balkanu
Po svemu sudeći, jedna biljka uzrok je teške bolesti od koje pate stanovnici brojnih sela u Srbiji - oko 4.500 bolesnika se leči od takozvane "balkanske endemske nefropatije"
Srpski Kutleš u Jablaničkom okrugu (16 km od Leskovca) nije poznat kao njegov imenjak iz Grčke (tu je nađen grob Filipa Makedonskog), a trebalo bi, bez obzira na to što broji samo nekoliko stotina duša. I sve ih je manje.
Čitave porodice, cele generacije iz Kutleša su nestajale i još nestaju, piše „Nedeljnik“.
Ne idu odavde trbuhom za kruhom već - uglavnom - na mesno groblje. Prate ih rođaci bledožućkaste boje lica, anemični... gotovo svi s dijagnozom balkanske endemske nefropatije (BEN), smrtonosne bolesti bubrega.
Prof. dr Rajko Hrvačević objašnjaca da je toksin iz korova Aristocholia clematitis- kako joj tepaju u Srbiji, vučja stopa ili vučja jabučica - po svemu sudeći, glavni krivac što je u njemu, umesto „dobar dan“, tako uobičajeno reći da neko ima teška strukturna oštećenja bubrega koja nije moguće izlečiti.
„Od oko 4.500 bolesnika koji se u Srbiji leče dijalizom, šest odsto ima balkansku endemsku nefropatiju. Kancer sluznice urinarnog trakta javlja se kod gotovo polovine pacijenata. Učestao je i rak bubrega, javljaju se oštećenja DNK, mutacije gena (p53), hormoni koji stimulišu kostnu srž na proizvodnju crvenih krvnih zrnaca su u zastoju - razvija se malokrvnost i može biti ozbiljnijeg stepena“, objašnjava dr Hrvačević.
Sela crnih marama, nažalost, u Srbiji ima još.
Navršilo se 60 godina otkako je akademik Vojislav Danilović 1957, nakon dugogodišnjih ispitivanja, zvanično potvrdio postojanje bolesti u okolini Kolubare kod Lazarevca. Tada su utvrđena i velika područja u drugim krajevima Srbije na kojima je otkriveno obolevanje stanovništva od nepoznate, opasne bolesti bubrega. Dobivši kasnije ime balkanska endemska nefropatija, bolest je primećena u dolinama Južne i Velike Morave, u celom slivu, uz njene pritoke. Brestovac je centar endemske nefropatije u Srbiji, na njega se oslanja Kutleš.
Ne nedostaje je ni u Posavini kod Loznice. Preko Save je stigla i u Bijeljinu, na područje Slavonskog Broda, putujući kroz Timočku krajinu, zahvatila je Rumuniju i Bugarsku.
„U Beogradu ste? Ne verujem da možete da obolite od BEN. Najistaknutija karakteristika bolesti je endemski karakter, kod vas se ne zapaža“, kaže za „Nedeljnik“ nefrolog dr Nikola M. Pavlović.
Procenjuje se da danas ima gotovo 100.000 rizika za razvoj BEN, dok 25.000 ima ovo oboljenje.
Enigma zvana BEN, čiji se uzrok utvrđuje desetinama godina, nije probudila nadležne ni s velikim porastom interesa nakon što su obolele do tada zdrave žene na jednoj klinici u Belgiji 1993.
„Sve je počelo prepisivanjem kapsula kao deo režima za kontrolu telesne težine, koje su se sastojale od kineskog biljnog preparata za koji se verovalo da delom sadrži biljku Stephania tetrandra. Nažalost, ona je (na mandarinskom Han Fang-Ji) bila zamenjena kancerogenom biljkom iz roda Aristolochia (Guang Fang-Ji), nastupila je nefropatija, a od 300 obolelih, pretežno žena, više od polovine zahtevalo je primenu hemodijalize.“
U većini slučajeva progresija prema krajnjem stadijumu bubrežne bolesti nastala je i nakon prestanka unošenja biljnih preparata.
