Od hrišćanske crkve do muzeja i džamije: Duhovna istorija veličanstvene Aja Sofije
Za izgradnju Svete Sofije materijal je donošen iz svih krajeva tada poznatog sveta: porfir iz Egipta, zeleni mramor iz Tesalije, crni kamen iz Bosforske regije i žuti kamen iz Sirije.
"Solomone, nadmašio sam te", navodno su, prema nekim istorijskim izvorima, bile reči imperatora Istočnog rimskog carstva, nakon što je završeno građenje crkve Aja Sofija u Konstantinopolju, prenosi NationalGeographic.rs.
Na temeljima stare crkve koja je izgorela u požaru Justinijan je dao da se izgradi nova crkva čija je gradnja trajala od 532. do 537. godine, a bila je poverena Antemiju iz Trala i Isidoru iz Mileta.
Građevina ima tri broda koji su odvojeni stubovima. Srednji brod je najširi, gotovo četvrtast, ima trostranu apsidu na istoku i nadsvođen je velelepnom kupolom koja građevini daje centralni karakter. Glavni teret kupole nose četiri luka koji se dižu na četiri pilastra, dok se nad bočnim brodovima nalaze galerije. Na zapadu se nalazi dvostruki narteks.
Prečnik kupole iznosi nešto više od 30 metara, a konstruisana od 40 radijalno postavljenih rebara koji pri dnu imaju prozore koji ostavljaju utisak da kupola lebdi. Kupolu sa zapadne i istočne strane "prihvataju" polukupole istog prečnika na koje se dalje nastavljaju 4 manje kupole - niše.
Za izgradnju Svete Sofije materijal je donošen iz svih krajeva tada poznatog sveta: porfir iz Egipta, zeleni mramor iz Tesalije, crni kamen iz Bosforske regije i žuti kamen iz Sirije.
Aja Sofija je bila carska građevina, u njoj je liturgiju slušao car sa svojom svitom, a služila je i kao mesto krunisanja i sedište Vaseljenskog patrijarha.
"Duhovni život" Aja Sofije
- Hrišćanska crkva (537—1054),
- Grčka pravoslavna crkva (1054—1204),
- Rimska katolička crkva (1204—1261),
- Grčka pravoslavna crkva (1261—1453),
- Carska džamija (1453—1931),
- Muzej (1935—2020)
- Zatvorena zbog pretvaranja u džamiju (2020—)
Aja Sofija je vekovima bila hrišćanska crkva, sve dok se hrišćanski svet nije podelio. Ta podela značila je i prvu "transformaciju" za Aja Sofiju. Veliki raskol ili velika šizma desila se 1054. godine, a od tog, najvećeg raskola u istoriji hrišćanstva, kada su se odvojile Rimokatolička i Pravoslavna crkva, Sveta Sofija postaje Grčka pravoslavna crkva.
Taj status je nosila sve do 1204. godine kada se tokom IV krstaškog pohoda desio prvi pad Carigrada, kada je grad zauzelo Latinsko carstvo, čiji su vladari crkvu pretvorili u katoličku.
Padom Carigrada, na vizantijskom prostoru nastale su tri nove države, naslednice Vizantijskog carstva: Nikejsko carstvo, Epirska despotovina i Trapezuntsko carstvo. U savezu sa Đenovom, vladar Nikejskog carstva Mihajlo, koji je kasnije i osnovao novu dinastiju Paleolog, 1261. godine oslobodio je Carigrad, a Aja Sofija je ponovo postala Grčka pravoslavna crkva.
Gotovo dva veka kasnije, u utorak, 29. maja 1453. godine dogodio se Pad Carigrada. Tog dana, Vizantija je zvanično pala u ruke Osmanlijama, a sa njom i crkva Svete Sofije.
Usledila je nova transformacija i novi život. Crkvi Svete Premudrosti dodata su četiri minareta, mozaici i druge predstave svetaca su prekrivene malterom, a ona je narednih pet vekova bila Carska džamija.
Osnivač moderne Turske, Mustafa Kemal Ataturk, odobrio je status Aja Sofije kao muzeja 1934. godine, i ona postaje simbol sekularizma, otvorena svim verama. Od 1935. godine do danas, Muzej Aja Sofija bio je jedan od najposećenijih mesta u Turskoj.
Na predlog sadašnjeg predsednika Turske, Redžepa Tajipa Erdogana, sud je poništio uredbu iz tridesetih godina 20. veka, a najavljeno je da će već od 24. jula u džamiji Aja Sofija početi da se održavaju molitve.
Izvor: nationalgeographic.rs
